Terwijl in het Midden-Oosten eindelijk een wapenstilstand is bereikt, kondigen Nederlandse universiteiten juist nú aan hun samenwerking met Israëlische instellingen stop te zetten. De timing is niet alleen moreel wrang - zij is economisch en academisch onverstandig. Wat ooit symbool stond voor vrije wetenschap, verandert in een politiek podium waarop activisten de toon zetten en bestuurders buigen.
Florida trekt de grens
In de Verenigde Staten kijken ze met groeiende verbazing naar Nederland. De staat Florida heeft onlangs 109 instellingen en organisaties op de officiële zwarte lijst geplaatst wegens deelname aan een boycot van Israël.
Daaronder opvallend veel Nederlandse namen: Universiteit van Amsterdam, Radboud Universiteit, Erasmus Universiteit Rotterdam, TU Delft, TU Eindhoven, Universiteit Utrecht, Tilburg University, de Gerrit Rietveld Academie en de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten.
Florida, met ruim 24 miljoen inwoners en een economie anderhalf keer zo groot als die van Nederland, neemt deze boycot uiterst serieus. De juridische basis ligt in Chapter 215.4725 van de Florida Statutes:
publieke instellingen mogen geen geld investeren in organisaties die “deelname aan een boycot tegen Israël” vertonen - waaronder ook academische boycots vallen. Instellingen krijgen 90 dagen om hun beleid te herzien of worden definitief uitgesloten van publieke fondsen. De recente uitbreiding van deze wet (SB 1678) verplicht bovendien universiteiten om actief te verklaren dat zij geen antisemitische of boycotpraktijken ondersteunen.
Gevolg: Nederlandse universiteiten verliezen toegang tot samenwerkingsverbanden, kennisuitwisseling en onderzoeksfinanciering met Amerikaanse instellingen - waaronder universiteiten met Nobelprijswinnaars. Dat is niet symbolisch, maar concreet schadelijk.
Morele kruistocht met hoge prijs
Wat zich in Nederland afspeelt, is het gevolg van een sluipend proces: activistische academici die onder de vlag van “solidariteit” politieke agenda’s binnen universiteiten duwen. Onder het mom van “ethische keuzes” worden Israëlische instellingen uitgesloten, terwijl samenwerking met regimes als Iran, Qatar en China ongemoeid blijft.
Die selectieve verontwaardiging heeft weinig met moraal te maken, maar alles met ideologie. Dezelfde universiteiten die Israël boycotten, hebben jarenlang onderzoeksgeld aangenomen uit China of Qatar - landen die academische vrijheid verafschuwen.
Zo moest de Vrije Universiteit Amsterdam in 2022 haar Cross Cultural Human Rights Centre sluiten na onthullingen over Chinese financiering en invloed op het onderzoek naar mensenrechten. De ironie is schrijnend: universiteiten weigeren de samenwerking met de enige democratie van het Midden-Oosten, maar nemen geld aan van regimes die vrouwen onderdrukken, minderheden vervolgen en dissidenten opsluiten.
Florida’s besluit maakt zichtbaar wat velen in Nederland liever negeren: morele kruistochten hebben consequenties. Een universiteit die wetenschap inruilt voor activisme, verliest niet alleen geloofwaardigheid, maar ook partners, studenten en fondsen.
Van wereldtop naar middelmaat
Het is geen toeval dat Nederlandse universiteiten de afgelopen jaren structureel dalen op de Times Higher Education World University Rankings. RTL Nieuws meldde onlangs dat bijna alle Nederlandse universiteiten verder zijn gezakt op de wereldranglijst.
De Universiteit van Amsterdam, bijvoorbeeld, zakte van plek 61 in 2020 naar 82 in 2025. Ook Utrecht, Leiden en Delft daalden merkbaar.
Tegelijkertijd stijgen Israëlische universiteiten juist. De Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem, Technion - Israel Institute of Technology en de Universiteit van Tel Aviv bevinden zich allemaal in de wereldwijde top 200, vaak hoger dan hun Nederlandse tegenhangers.
Terwijl Nederlandse universiteiten discussiëren over “dekoloniale kaders” en “solidariteit met Gaza”, investeren Israëlische instellingen in medische innovatie, AI-onderzoek en watertechnologie - domeinen waarin de wereld juist vooruit wil.
De prijs van politiek onderwijs
De boycot tegen Israël is niet slechts symbolisch; zij ondermijnt de internationale reputatie van de Nederlandse wetenschap. Amerikaanse staten en universiteiten zullen terughoudend worden om nog samen te werken met instellingen die politieke uitsluitingen doorvoeren. Studenten kiezen liever voor landen waar academische vrijheid niet wordt opgeofferd aan morele modegrillen.
Het scenario is niet theoretisch. Wanneer een universiteit formeel besluit om Israëlische partners uit te sluiten, kan zij door wetgeving zoals in Florida daadwerkelijk worden uitgesloten van internationale programma’s en financiering. Een enkele motie uit activistische hoek kan zo leiden tot verlies van miljoenen aan onderzoeksbudgetten en internationale samenwerking.
Wetenschap is geen activisme
Nederlandse universiteiten lijken vergeten wat academische vrijheid betekent. Wetenschap floreert door dialoog, niet door uitsluiting. In plaats van moreel kompas tonen onze universiteiten morele verwarring: ze sluiten de enige democratie van het Midden-Oosten uit, maar werken samen met regimes die hun bevolking onderdrukken.
De zwarte lijst van Florida is geen incident, maar een waarschuwing. Wie wetenschap politiseert, zal ontdekken dat principes pas waarde hebben als je ze ook op jezelf toepast.
Wie wetenschap reduceert tot activisme, ondergraaft uiteindelijk haar geloofwaardigheid - en daarmee haar toekomst.
Bekijk ook deze bronnen:
- State Board of Administration of Florida. Scrutinized Companies that Boycott Israel (30 september 2025)
- https://www.sbafla.com/fsb/Portals/FSB/Documents/GSMP/2025_09_30_-israel-scrutinized-companies-list-for-web.pdf
- Florida Statutes, Title XIV, § 215.4725 (Boycott of Israel)
- Florida Senate. Bill Analysis SB 1678
https://www.flsenate.gov/Session/Bill/2025/1678/Analyses/2025s01678.pre.go.PDF
- Human Rights Defenders Blog - “Dutch university closes human rights centre funded by China”
- Human Rights Watch – “Dutch University Hit by Chinese Government Funding Scandal”
https://www.hrw.org/news/2022/01/20/dutch-university-hit-chinese-government-funding-scandal
- RTL Nieuws - “Nederlandse universiteiten scoren opnieuw slechter op wereldwijde ranglijst”
- Times Higher Education World University Rankings 2025
https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/2025/world-ranking
- Florida Politics - “Florida defunds academic boycotts of Israel”
https://floridapolitics.com/archives/745180-florida-defunds-academic-boycotts-of-israel
- Universiteiten gaan Israël boycotten ondanks wapenstilstand: ’Timing is onbegrijpelijk’
Volledige naam auteur bij de redactie bekend.
Reactie plaatsen
Reacties