Dr. Eliyahu Sapir spoke at the Speakers’ Quarter of the Maastricht University Council about the Human Rights Due Diligence Committee, which the university intended to establish following protests against Israel by groups such as Free Palestine Maastricht.

“Anders als deze gegijzelden was ik maar een half uur in de macht van terroristen, dus geen ruim 400 dagen lang. Echter, dat voelde al als een eeuwigheid.” Hoe kijkt Tal Hartuv (59) aan tegen de deal tussen Israël en Hamas, waarbij de terroristen die haar vriendin Kristine Luken vermoordden en poogden dat ook haar te doen,  zeer waarschijnlijk vrijkomen? Ze sprak er vrijuit over met Die Zeit.

“Zoiets als de Jodenjacht in Amsterdam zou in Djedda of in Abu Dhabi gewoonweg onmogelijk zijn”, stelt de Nederlandse romanschrijver Leon de Winter in een uitvoerig gesprek met de Jüdische Allgemeine (22 januari 2025).

Bij seksueel geweld denken velen allereerst aan verkrachting. Echter, zijn spectrum reikt veel verder, betoogt Christin Zühlke, onderzoeker van de Holocaustliteratuur. Van fysieke aanvallen tot emotioneel belastende ervaringen als gedwongen naaktheid. Evengoed valt onder seksueel geweld gedwongen sterilisatie. “Het ooggetuigeverslag “Di 3000 Nakete” (“De 3000 naakten”) maakt duidelijk dat de daders doelbewust van plan waren om de vrouwen psychisch, lichamelijk en geestelijk te vernietigen”, analyseert Zühlke.

“Eén stond aan de kant en zag de afgronddiepe ellende van deze weerloze, gekwelde zielen. Hij kon zich niet beheersen en brak in tranen uit.” De Shoah in Auschwitz-Birkenau. Opgetekend door ooggetuige Leyb Langfus, een Joodse dwangarbeider in het Sonderkommando.

Of hij ook kracht put uit het bestaan van Israël? “Absoluut!”, antwoordt Jonah Platt, veelzijdig Amerikaans kunstenaar en bedenker/maker van de populaire podcast “Being Jewish” (Joods zijn), resoluut op de vraag van Sophie Albers Ben Chamo van de Jüdische Allgemeine.

“Meer dan vier decennia lang heeft Auschwitz mij aangetrokken. Ik weet niet meer hoe vaak ik daar geweest ben, maar het waren vele, vele malen. Het is de enige plaats ter wereld waar ik me dichtbij mijn familie voel, de familie die ik nooit heb leren kennen.” Aan het woord is de schrijfster/dichteres Lily Brett (New York), dochter van twee Poolse Shoah-overlevenden.

Op lokaal niveau bestond er in oostelijk Europa stellig wetenschap over de vervolging van en de moord op de Joodse gemeenschap. En dat op vele plaatsen. Hardop werd daarover echter niet gesproken. Dat was te gevaarlijk. Intussen heette dat op Duits gezag “geruchten”. “Uit daden werden geruchten”, analyseert Shoah-onderzoeker Tatjana Tönsmeyer. De feiten van de Shoah kwamen toentertijd alleen achter voorgehouden hand onder bekenden aan het licht.

De bossen van Oost- en Middenoost-Europa golden tijdens de Duitse bezetting als toevluchtsoord voor de vervolgden. In het Shoah-onderzoek zet zich overigens steeds meer de voorstelling door dat deze bossen tegelijk vooral als “besmette landschappen” moeten worden begrepen, schrijft Shoah-kenner Tatjana Tönsmeyer in haar imponerende boek “Unter deutscher Besatzung – Europa 1939-1945”. Alleen op het huidige grondgebied van Oekraïne zijn tot dusverre meer dan 2000 plaatsen van massa-executies in kaart gebracht.

“Bij oostenwind kon men een sterke zoetige geur waarnemen. Deze geur was dermate misselijkmakend dat men op het slechts op 2 km van het kamp Belzec verwijderde station Belzec alleen door een zakdoek kon ademen.” De uitspraak van een ooggetuige tijdens haar verhoor in 1959. Over de zichtbaarheid, de presentie van de Shoah gesproken.

“De transporten naar Treblinka reden in de regel ’s nachts, zodat ik de lichamen of de gewonden ’s morgens zag, wanneer ik aan het werk ging.” Zo herinnerde zich de spoorwegarbeider Stanislaw Oplotny, die januari 1943 in de omgeving van Tluszcz aan de slag was. De bestemmingen van de deportatietransporten van Joden lagen vooral in bezet Polen. In de vernietigingskampen kwamen niet alleen Joden uit West- en Zuid-Europa, maar ook de inheemse bevolking. “Wie dit noodlot wilde ontlopen, moest zich aan de deportaties onttrekken. Overlevenden berichten derhalve dikwijls over sprongen uit de deportatietreinen”, aldus historica Tatjana Tönsmeyer.