“Angst ist Alltag” kopt de bijdrage van Nina Schmedding in de Jüdische Allgemeine van 22 september 2025. Drie direct betrokkenen vertellen over dagelijks angst onder Jodinnen en Joden in Duitsland. Zij voelen zich alleen, volgt er veelzeggend op die kop.
De eerste gesprekspartner van Schmedding is rabbijn Jasmin Andriani uit Berlijn. Geboren in Israël, kwam ze als tweejarige naar Duitsland. Deze zomer bezocht Andriani met een groep het gedenkteken bij de synagoge in Göttingen. Dat herinnert aan de vernietiging van het godshuis in 1938. Voorbijgangers riepen naar de groep: “En wat met de kinderen van Gaza?” Daarna kende de rabbijn geen rust meer tijdens de excursie. Voortdurend spiedde ze rond. “Je moet vandaag helaas altijd op je hoede zijn.”
Eerlijk vertelt Andriani over haar opgroeien in Duitsland. “Het was nooit helemaal onbevangen om als Jodin in Duitsland te leven. Ook ik ben als kind naar een omheinde en bewaakte kleuterschool gegaan. Maar nu zijn de bedreigingen massief toegenomen.” De cijfers van het meldpunt voor antisemitisme, RIAS, geven dat onweerlegbaar aan: 8600 antisemitische voorvallen in 2024, een stijging van bijna 77 procent tegenover 2023. Op hogescholen vond er zelfs een verdriedubbeling plaats.
Aandoenlijk is het verhaal van de rabbijn hoe haar gezin kort na 7 oktober (bloedbad Hamas) bij geval in een Palestijnse demonstratie terechtkwam. Haar 9-jarig dochtertje vroeg wat er aan de hand was. Andriani wees op de Palestijnse vlaggen en zei: “Dat zijn Israëls buren.” Daarop reageerde het dochtertje met: “Als het onze buren zijn, zijn ze ook onze vrienden.” Schmedding merkt dat de rabbijn zwaar moet slikken bij deze gebeurtenis. “Bij ons in huis is dat ook zo”, licht Andriani toe. “Daar zijn onze buren onze vrienden. Het is treurig wanneer je de naïviteit van kinderen moet doorkruisen.”
De Berlijnse rabbijn is evenwel allesbehalve bang uitgevallen. Zo verbiedt ze haar dochter niet om buitenshuis Hebreeuws te spreken en evenmin dat ze tegen niemand mag zeggen Joods te zijn. Het meisje moet daarmee onbevangen kunnen omgaan. Tegelijkertijd verheelt Andriani niet dat ze zich grote zorgen maakt in de Duitse hoofdstad over de veiligheid van haar familie.
En passant reflecteert ze op haar eigen houding onderweg. Dat gebeurt veel meer dan vroeger. Leest ze bijvoorbeeld in de Berlijnse metro de Jüdische Allgemeine, dan probeert ze de voorpagina met titel van het weekblad buiten zicht te houden. Bijzonder pijnlijk voor de rabbijn, want ze wenst als “fiere Jodin hier te leven”. Soms vindt ze dan ook dat Joden in Duitsland moediger zouden moeten zijn. “Ik laat mij toch niet voorschrijven, wat tot de Duitse cultuur behoort. Niet de aanhanger van Hamas, noch de neonazi is mainstream. Ik ben het!”
Aan realiteitszin ontbreekt het de moedige rabbijn intussen allerminst. Tegen 200.000 Joden in Duitsland staan meer dan 5 miljoen moslims. Zeker, de laatsten hebben ook te kampen met racisme, maar die stempelt niet hun dagelijks leven. “Wanneer ik een moslima met hoofddoek op straat zie, denk ik bewonderend: ‘Je hebt het goed. Je kunt je religieuze symbolen tonen en hoeft niet voor je leven te vrezen.’ Alleen redden we het als Joden niet, daarvoor zijn we met te weinigen. We hebben ondersteuning nodig.”
Van niet-Joodse zijde komt die bijvoorbeeld van Jonathan K. (schuilnaam). De timmerman draagt sinds 7 oktober 2023 vaak in het openbaar bewust een ketting met davidster om de hals. “Wanneer ieder van ons in dit land zo’n ster zou dragen, zou er niets gebeuren. Dan zou je als Jood niet zichtbaar zijn.”
Zeker, ook Jonathan krijgt voor zijn openlijke solidariteit met de Joodse gemeenschap naargeestige reacties. Veel mensen zeggen in het voorbijgaan “Free Palestine”. “Dat gebeurt reeds dagelijks.” Bijzonder gevaarlijk was het voorval van enkele weken geleden. Jonathan maakte op klaarlichte dag een wandeling met zijn hond in het park. Daar dook een man op, die hem met een mes bedreigde onder de kreet “Jij kindermoordenaar!” De aanvaller had een “Palestijnendoek” om. De gealarmeerde politie rekende de 29-jarige Oostenrijker met migratie-achtergrond in en liet hem in een psychiatrische instelling opnemen.
Voor Jonathan K. spreekt het voor zich “zo naar buiten te gaan” als hij het doet. “Dat is mijn verplichting. Mijn halve familie aan vaderszijde bestond uit stramme nazi’s. Ik voel mij verantwoordelijk.” Eigenlijk is dat de verplichting van alle Duitsers op grond van de geschiedenis, vindt hij. “Maar de samenleving doet niets”, luidt zijn treurige conclusie. Echter, samen met nog 10 tot 15 mensen is hij vrijdags regelmatig present bij de synagoge in Berlijn-Kreuzberg. Uit solidariteit met de Joodse gemeenschap en om voor haar veiligheid persoonlijk in te staan. “Wij hebben geen vlaggen of andere symbolen. Wij zijn er alleen gewoon.”
De derde gesprekspartner van redactrice Nina Schmedding is de bekende Joodse psychologe Marina Chernivsky, die het landelijk meld- en zorgpunt OFEK leidt, waar slachtoffers van Jodenhaat terechtkunnen. Chernivsky acht zulke solidariteitsacties als die van Jonathan van grote betekenis. Veel Joden in Duitsland ervaren immers veeleer het tegendeel. “Ze worden met hun zorgen vaak niet begrepen”, weet de psychologe uit de praktijk. “Niet op school, niet aan de universiteit, niet op de werkplek.”
In de twaalf maanden na de massamoord van Hamas (7 oktober 2023) steeg het totaal aantal consulten bij OFEK naar 1858 casussen. Vijf keer hoger in vergelijking met de twaalf maanden voor 7 oktober. Chernivsky onderstreept dat het zogenoemde “Dunkelziffer” (niet gemelde uitingen van Jodenhaat) aanzienlijk hoger moet liggen. Joden in Duitsland krijgen steeds meer het gevoel zelf waakzaam te moeten zijn, meldt Chernivsky. “De politie kan synagogen bewaken, maar niet het dagelijks leven van mensen.” En zo verspreidt zich de gedachte, de emotie: “Als Joden zijn wij allen gemeend.”
De directrice van OFEK memoreert hoe na de 7e oktober de meerderheid van de Duitse samenleving zich al snel merkbaar passief opstelde. Daarbij komt dat de historische context altijd meespeelt. Die drukt zich uit in vragen als: “Wat betekent het voor Joden en Jodinnen in Duitsland na de 7e oktober opnieuw door bedreiging te zijn omgeven? In een land, waar veel families door de Shoa weet hebben van vervolging en vernietiging?” Chernivsky neemt derhalve een retraumatisering bij de Joodse gemeenschap waar: “Families, waarvan een kind vandaag op school wordt gepest, herkennen daarin weer het verleden van groot- en overgrootouders. De actuele ervaring legt zich als een nieuwe laag op de overgeleverde herinneringen.”
Zo is het ook bij rabbijn Jasmin Andriani, besluit Nina Schmedding haar indringende reportage. “Talrijke familieleden werden in concentratiekampen vermoord. Haar Berlijnse grootmoeder slaagde er tijdig in, voor de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog, naar Israël te emigreren. ‘Voor mij is dat niet ver weg’, zegt ze.”
Bron: reportage van Nina Schmedding in de Jüdische Allgemeine (22 september 2025) onder de titel “Angst ist Alltag”: Juden in Deutschland fühlen sich allein.
Reactie plaatsen
Reacties