“Als er een kabinet-Timmermans komt, ben ik á la minute weg, want dan is er voor mij geen toekomst meer in Nederland” – in gesprek met een Joodse docent

Veilig voelt de Joodse docent, die wij spraken, zich allerminst meer in Nederland. Niet in academisch opzicht, noch algemeen maatschappelijk. Dat zorgt voor een gevoel van vervreemding van het vaderland. En voor een oriëntatie op wellicht een ander woonland. “Misschien hebben wij als Joden onszelf ook wel een beetje in de maling genomen door te denken dat we erbij horen.” Intussen vreest deze Joodse docent met grote vreze de uitkomst van de verkiezingen voor de Tweede Kamer op woensdag 29 oktober 2025.

De academische vrijheid en veiligheid van Joodse docenten/studenten in Nederland bevinden zich sinds 7 oktober 2023 (bloedbad Hamas) in acuut gevaar.

Kunt u deze stelling vanuit uw eigen persoonlijke ervaringen beamen en zou u dat ook willen toelichten?

Joodse docent: In mei 2024 besloten collega's van mij tot het opstellen van een petitie waarin ze opriepen tot een boycot van Israëlische instellingen. Dat gebeurde ook publiekelijk. Ik voelde mij eigenlijk een beetje geroepen om daar schriftelijk op te reageren.

In dat stuk heb ik bij die collega’s een essentiële vraag neergelegd: hoe kun je oproepen tot uitsluiting, boycot als opleiders aan een onderwijsinstelling die wenst te staan voor inclusie, voor erbij horen? Later stelde ik dezelfde vraag eveneens aan het CvB van mijn opleidingsinstituut.

Daar kwam eigenlijk geen antwoord op. Sterker nog, een dag later nadat ik dat stukje had gepubliceerd, was er een grote pro-Palestina demonstratie bij ons op school en daarin ben ik met name genoemd en werd er verwezen naar mijn stuk. Bij deze betoging werd ik massaal uitgejouwd door studenten en docenten. Het “shame on you, shame on you” was niet van de lucht.

Dat was eigenlijk mijn eerste echte ervaring, dat er dus geen vrijheid meer is. Ik mag schijnbaar niet meer anders denken dan dat zij denken, want dan moet ik me gaan schamen en word je publiekelijk aan de schandpaal genageld. En de veiligheid was daarbij ook in het geding, want de mensen van de veiligheid op school hebben dit gewoon laten begaan.

Ik heb later ook in een bepaald niet prettig gesprek met de beveiliging aangegeven dat ik die houding op dat moment wel begreep. Want in de dagen en weken ervoor waren er bij protestacties op diverse andere hogescholen en universiteiten gigantische slooppartijen aangericht en voor honderdduizenden, misschien wel miljoenen euro's aan schade toegebracht aan gebouwen en materialen. Dus vanuit dat perspectief begreep ik dat de beveiliging niet had ingegrepen. Echter, dat ze later ook niet hebben gedacht van laten we eens even kijken naar deze meneer, want die is uitgejouwd, laten we in ieder geval even contact met hem opnemen om te kijken hoe het met hem is, zeker vanuit het kader van de sociale veiligheid.

Nou, dat is allemaal uitgebleven en ik heb uiteindelijk na vier weken zelf maar een keer contact opgenomen met de dames en heren van de veiligheid. En nogmaals, dat is geen prettig gesprek geweest en ook dat heb ik later bij het College van Bestuur natuurlijk gemeld. Het College van Bestuur reageerde met ‘nou ja, fijn dat je dit onder onze aandacht brengt’. Later hoorde ik dan dat de protocollen over het noemen van mijn naam waren aangepast. Waar ik dat kan terugvinden en hoe dat dan is aangepast, blijft voor mij een groot raadsel.

En ik denk ook altijd van ja, als je me nu uitscheldt en met naam en toenaam noemt, kan je een heel mooi protocol hebben wat dan achteraf zegt van ja, maar dat had niet gemogen. Maar dan is het kwaad natuurlijk al geschiedt.

In het voorjaar van dit jaar plaatste ik nog een publiek stukje op de website van mijn onderwijsinstelling. De aanleidingwas een heel groot interview met Sigrid Kaag in het programma Buitenhof. En daarin stelde zij ook van ja, we kunnen in Nederland wel van alles en nog wat doen, maar dat gaat echt op geen enkele wijze invloed hebben op wat er in Gaza gebeurt. In reactie daarop legde ik een nieuwe vraagstelling neer: hoe willen we hier nu met elkaar omgaan? Nou en daar kreeg ik weer van alles nog wat over me heen uitgestort. Daar liet ik het niet bij zitten. Een terechtwijzing van hogerhand volgde…

Daarvoor ontving ik ondertussen op mijn thuisadres van een van de opstellers van de petitie een condoleantiekaart. Iedereen die ik deze post liet zien, beschouwde die als een rouwkaart. Het was namelijk een kaart in het grijs, diverse tinten donkergrijs, met wat blauwe bloemen en in gouden letters “sterkte” voor mijn situatie erop. In feit een nietszeggende tekst, waarin niet verduidelijkt werd wat mijn situatie dan is. Ik heb dat dus als heel erg ongepast ervaren en natuurlijk onder de aandacht gebracht van mijn manager en van mijn directeur, niet van het College van Bestuur.

Tot mijn grote verbazing zag mijn directeur hier niets negatiefs in, gewoon een kaart met bloemen. Dat alles leidde tot een strijd met mijn directeur en tot het feit dat ik nu dus eigenlijk totaal geïsoleerd aan het werk ben. Wel met studenten, maar allemaal op locatie, ik kom niet meer op school waar dan die pro-Palestina activiteiten plaatsvinden. Zo ben ik in principe ook sociaal geïsoleerd geraakt.

Volgens mijn directeur getuigden mijn reacties op het propageren van boycot en uitsluiting van Israëlische instellingen niet van goed werknemerschap. Daar heb ik een waarschuwing voor gekregen en met die waarschuwing kwam ook de bijzondere voorwaarde dat ik met niemand meer binnen onze schoolorganisatie contact mocht hebben, behalve met haar en met mijn directe leidinggevende.

Al met al geen prettige en veilige leeromgeving en het College van Bestuur blijft daarin ook echt heel erg stil. Ik heb contact gehad op twee of drie momenten met het College van Bestuur en toen kreeg ik eigenlijk te verstaan van ‘ja, maar heb je wel enig idee hoeveel shit wij over ons heen krijgen van die Palestijnse activisten’. En toen dacht ik van ja, nou ja goed, dat zegt mij dus voldoende over wie er dan nu in die colleges van bestuur en in die leidinggevende posities op die hogescholen en universiteiten zitten.

Een paar weken geleden was ik in Den Haag uitgenodigd bij het ministerie van Veiligheid voor een taskforce antisemitismebestrijding. Daar kwamen we natuurlijk ook gezamenlijk tot de conclusie dat alle raden van bestuur, colleges van bestuur, alle directeuren, misschien didactisch en pedagogisch en organisatorisch hele bekwame mensen zijn, maar van conflicthantering en van doorpakken, hebben ze natuurlijk allemaal geen kaas gegeten. Ze wilden maar in overleg blijven met de activisten, terwijl die activisten daar zelf natuurlijk helemaal geen behoefte aan hadden, hun doel was louter inwilliging van hun eisen. Dat is wel iets wat mij heel erg opvalt van deze tijd, vroeger vroegen wij gewoon iets en tegenwoordig is iedereen maar aan het eisen, wij eisen dit en wij eisen dat. En dus is de toon in alles verhard, maar dat is niet specifiek naar de Joods-Israëlische gemeenschap, dat is gewoon iets in zijn algemeenheid.

Hoe weerbaar is de Joodse gemeenschap in het algemeen en de Joodse academische gemeenschap in het bijzonder in Nederland in een klimaat van Israëlhaat respectievelijk Jodenhaat? Onderlinge steun, initiatieven? De Joodse gemeenschap in Duitsland blinkt daar echt in uit!

Joodse docent: Ik ben sinds een paar maanden in een aantal WhatsApp groepen verzeild geraakt, Jewish teachers in Holland en wat andere Joodse gemeenschappen. Daarin probeer je wel wat onderlinge steun te vinden, maar je merkt toch ook wel dat iedereen redelijk met zichzelf bezig is. Ik ben nooit zo'n loyale synagogeganger geweest, ik ben Joods van bloed en niet zozeer van de religie die daaraan gekoppeld is. Mijn moeder heeft vier concentratiekampen overleefd en daardoor ben ik als Jood geboren en zal ik dus ook als Jood doodgaan. Het is door de trauma's van mijn moeder natuurlijk wel een essentieel onderdeel van mijn identiteit geworden en ook wel iets waar ik gewoon trots op ben, het is een onderdeel van wie ik ben en dat duw ik voor niemand weg, dus ik kom daar ook gewoon voor uit.

Ik ervaar niet dat het hier allemaal zo goed georganiseerd is met krachtige studenten- en docentenorganisaties als in Duitsland. Ik denk dat de Duitsers meer geleerd hebben van honderd jaar geleden dan de Nederlanders. Misschien vanuit schuldgevoel, maar in ieder geval zie je daar toch wel degelijk wat meer krachtige standpunten dan in Nederland. Men kijkt hier makkelijker weg en dat deed men honderd jaar geleden ook. Zolang het niet aan de eigen deur klopt, kijken we graag de andere kant op en dat maakt het natuurlijk voor de gemiddelde Joodse man of vrouw per definitie niet veel veiliger.

Onderlinge steun is er dus wel. We komen wel geregeld samen, ik ben daar lang niet altijd bij. Wanneer ik me eerlijk gezegd helemaal onderdompel in de Joodse beweging van dit moment, doet dat heel veel met me. Ik kom er nauwelijks van los, neemt me zo in beslag dat ik daar last van krijg, dus ik onttrek me er zelf ook wel met regelmaat aan. Ik word wel redelijk veel uitgenodigd in ieder geval, dus dat gebeurt wel en ik heb ook nog wel hier en daar wat klankenborden.

En passant laat bestuurlijk Nederland de Hamas-hetze van moslimzijde én linkse krachten begaan. Hoe komt dat bij u persoonlijk en de gehele Joodse gemeenschap binnen?

Joodse docent: Ik kan niet voor de hele Joodse gemeenschap spreken en dat wil ik ook niet, maar bij mij komt dat best wel heel hard binnen. Dat goed opgeleide mensen met een goed rationeel vermogen zich door propaganda zo makkelijk laten beïnvloeden en zo eenzijdig naar iets kijken, dat heeft mij wel verbaasd.

Daarnaast verbaast het mij ook hoe een land als Israël, wat eigenlijk superieur is op heel veel gebieden, zich hier op het internet en met deze propagandaoorlog zo heeft kunnen vergissen en eigenlijk die strijd volledig heeft verloren van Hamas. Dat is ook niet meer terug te winnen.

Bijna op dagelijkse basis ageer ik bij de NOS en bij anderen nu ook: ‘Ik zie schooltjes in Gaza opengaan, waar zijn al die uitgehongerde kindertjes, waar zijn al die uitgemergelde mensen, waar zijn die beelden dan?’ Daar krijg je natuurlijk geen enkele reactie op en dan zeg ik: het is niet erg om iets verkeerds te doen, het is erg om erin te blijven volharden als je het tegendeel weet.

Ik ben daar best wel heel erg van geschrokken. Numeriek is het natuurlijk heel makkelijk te verklaren: we zijn er maar met 35 tot 40.000 Joden en we hebben al meer dan een miljoen moslims hier. In Duitsland noemen ze dat heel mooi geïmporteerd antisemitisme. Dat hebben we hier natuurlijk ook en je ziet het wanneer je moslims ergens op aanspreekt, dan trekken ze gelijk de slachtofferkaart. En dat doet het nog steeds heel goed in Nederland, want we zijn ook zo bang om voor racist of homo of islamofoob of weet ik van wat te worden uitgemaakt.

Ik had ooit een gesprek met een Marokkaanse jongen en die zei: ‘Ja meneer, u bent een racist’. Sinds wanneer is Marokkaan een ras, repliceerde ik. Volgens mij is het een nationaliteit. Zo zijn dus heel veel woorden onderhevig aan inflatie. Kijk bijvoorbeeld naar woord zionisme of het woord genocide. Iedereen praat elkaar maar na en dat doet wel heel veel met mij. Op het moment dat je een andere mening hebt, krijg je weer gelijk alles over je uitgestort, want dan deug jij dus niet. Dat maakt dingen wel heel kwetsbaar.

Hoe kijkt u vanuit dit perspectief tegen de komende Kamerverkiezingen aan?

Joodse docent: Nou ja, ik heb tegen mijn omgeving gezegd als we hier een kabinet-Timmermans krijgen, moet ik à la minute weg, want dan is er voor mij geen toekomst meer. De man is werkelijk wat de Duitsers zo mooi zeggen ‘zum Kotzen’. Met GroenLinks erbij is het niet veel beter geworden.

Ik vrees derhalve met grote vreze. Ik wil geen Wilders stemmen, want ik vind dat ook allemaal te simpel, hij roept, maar onderbouwt weinig. Dus ik zit wel in die rechtse hoek, maar ik vind het echt moeilijk.

De chef-redacteur van de Jüdische Allgemeine, Philipp Peyman Engel, schreef onlangs over Duitsland als een “vervreemd vaderland” voor Joodse burgers. Vanwege het endemische antisemitisme. Voelt u dat ook zo bij Nederland? En komt dat mede door het wegkijken van de meerderheid van de Nederlandse bevolking bij de almaar voortgaande hetze in politiek en media (!) contra de Joodse staat, ja het Joodse volk?

Joodse docent: Ja absoluut! Met het woord “antisemitisme” ben ik wel voorzichtig, want je ziet nu veel dat alle kritiek op Israël -en ik heb ook veel kritiek op Netanjahu- door sommige mensen gelijk weggezet wordt als antisemitisme en dat is het natuurlijk niet. Zo speel je in feite je tegenstander in de kaart door dat woord te pas en te onpas te gebruiken. Dat is niet handig en je merkt ook dat mensen daar na 50, 60 jaar in Nederland wel een beetje moe van zijn geworden. Dus ik ben heel erg voorzichtig geworden met dat woord.

Maar het is inderdaad wel een vervreemd vaderland: hoor ik hier nog wel thuis? Dus ben ik nog wel onderdeel van dit land. Maar nogmaals ook electoraal stellen wij natuurlijk heel weinig voor, want we zijn nog maar met 35, 40 duizend Joden in dit land.

Misschien hebben wij als Joden onszelf ook wel een beetje in de maling genomen door te denken dat we erbij horen. Maar je ziet hoe broos en hoe dun het laagje was/is. En ik denk altijd maar van ja het is gewoon een tijd lang onfatsoenlijk geweest om antisemitische uitlatingen of antisemitische denkbeelden te delen en te hebben. Sinds corona zag je daar al een kleine kentering in ontstaan. Zeker op internet. En nu wordt het steeds meer algemeen geaccepteerd dat je dus van alles over Joden mag zeggen. Thierry Baudet noemde ons reptielen. En zo zie je dat het millimeter voor millimeter opschuift en dat is met die pro-Palestina activisten natuurlijk ook het geval. Dus voel ik me vervreemd in Nederland? Ja absoluut.

Kijkt het merendeel van de Nederlandse bevolking weg? Ja absoluut. Maar dat deden ze 100 jaar geleden natuurlijk ook. Maar ik kan me dat ook wel voorstellen. Want wanneer het niet aan je eigen deurtje klopt, dan kies je toch voor de veiligheid van je gezinnetje, van je eigen carrière en zo. En dat is allemaal heel kortzichtig. Maar dat is wel hoe het in principe in de wereld er natuurlijk aan toegaat. Mensen komen pas in actie als het aan hun eigen deur klopt. En dan moet je maar hopen dat er nog mensen zijn die jou komen steunen.

De Joodse staat die mag er in progressief Nederland natuurlijk helemaal niet meer zijn.

‘From the river to the sea’. Dat zegt het al. En dat Hamas hier wordt bejubeld, terwijl Hamas in zijn oprichtingsdocumenten heeft staan dat het is opgericht samen met Hezbollah ter vernietiging van de staat Israël en de Joden.

Ik weet niet precies wat ik ermee aan moet. Ik kan me namelijk niet voorstellen dat al die mensen die dat lopen te roepen dat ook daadwerkelijk vinden.

Is er nog wel toekomst voor Joden in Nederland?

Joodse docent: Ik kan niet praten voor alle Joden, maar voor mij niet. Ik ben me in ieder geval aan het oriënteren om dit land te gaan verlaten. En misschien dat ik na die oriënterende fase er wel achter kom dat het op heel veel andere plekken niet veel beter is en dat ik dan misschien toch wel beter in Nederland kan blijven.

Maar goed, ik ben het wel aan het onderzoeken. En ik ben een Sefardische Jood. Dus Spanje is absoluut niet aan de orde.Daar is het pro-Palestina activisme nog veel heftiger dan hier in Nederland. Maar Portugal, waar mijn voorouders vandaan komen, lijkt dan nog wel enigszins te doen. Dus daar ben ik me wel aan het oriënteren om naartoe te gaan. Echternogmaals, ik ben me aan het oriënteren. En dat doe ik niet omdat ik me hier zo fijn en veilig voel. Maar wie weet, kom ik wel tot de conclusie dat uiteindelijk het gras bij de buren toch niet groener is dan hier.

Maar voel ik me in ons land veilig? Nee. Ik loop iedere dag met een busje pepperspray in mijn zak. Ik kijk iedere dag om me heen. Ik merk dat ik me steeds meer uit het openbare leven heb teruggetrokken. En dat doet wel wat met je.

De naam van de Joodse docent is bij de redactie bekend.