Eliyahu Sapir over Virale diplomatie en falen van de media: de foto van Gaza die Nederland misleidde

De bewapening van beelden: Hamas en de propagandastrategie

Wat het beeld verborg, was net zo belangrijk als wat het liet zien. De jongen, Muhammad Zakariya Ayyoub al-Matouq, lijdt aan ernstige aangeboren aandoeningen, waaronder hersenverlamming en een genetische aandoening, feiten die later zijn gedocumenteerd door de Britse onderzoeker David Collier. Zijn ondervoede uiterlijk was niet het gevolg van hongersnood, maar van langdurige ziekte, maar deze context ontbrak in bijna alle berichtgeving. De meeste verkooppunten betekent sale points, it does not reflect what you mean in this context so media outlets could do it but media platsforms of nieuwsplatforms is better hebben de gezonde broer weggesneden, een opzettelijke daad van narratieve manipulatie die is ontworpen om een misleidende visuele boodschap te creëren.

Dit gebeurt niet toevallig. Hamas heeft lange tijd "strategisch lijden" gebruikt om  wereldwijd de opinie te manipuleren. Het presenteert  ellende aan de internationale media, niet uit bezorgdheid voor de inwoners van Gaza, maar om druk uit te oefenen op Israël terwijl het zijn eigen verantwoordelijkheid voor het verlengen van het conflict afschermt. Door te weigeren zich over te geven en de gijzelaars vrij te laten die op 7 oktober zijn genomen, zorgt Hamas ervoor dat humanitaire crises aanhouden en zet die crises vervolgens om in diplomatieke druk. De foto van de nep-hongersnood in Gaza was geen geïsoleerd beeld; Het maakte deel uit van een bredere campagne van informatieoorlogvoering, waarbij gebruik werd gemaakt van de emotionele economie van virale inhoud.

Virale diplomatie en Nederlands politiek opportunisme

De foto alleen dicteerde niet het Nederlandse buitenlandse beleid, maar vormde wel het emotionele decor waarin besluiten werden genomen. Minder dan 48 uur nadat het beeld viraal ging, kondigde het Nederlandse demissionaire kabinet sancties aan: de Israëlische ministers Itamar Ben-Gvir en Bezalel Smotrich werden tot persona non grata verklaard en de Israëlische ambassadeur werd op het matje geroepen.

Officieel gebeurde dit vanwege “opruiende retoriek”, niet vanwege vermeende hongersnood. Maar de timing en mediavloed suggereren dat de virale beelden het besluitvormingsproces aanzienlijk beïnvloedden.

De Nederlandse casus legt een breder probleem bloot: beleid gestuurd door beeldvorming in plaats van bewijs. Minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp presenteerde de sancties als morele plicht, maar dat is discutabel. Hij maakt deel uit van een demissionaire regering, zonder nieuw mandaat om koerswijzigingen in het buitenlandbeleid door te voeren. Zijn daadkrachtige optreden, samen met het technocratische leiderschap van premier Dick Schoof, straalt morele helderheid uit — maar mogelijk ten koste van strategische voorzichtigheid.

Het risico? Dat Nederland zijn zorgvuldig opgebouwde imago als neutrale bemiddelaar in het Midden-Oostenverliest.

Mediastoring: van watchdog tot versterker

De rol van de Nederlandse media is al even verontrustend. Ondanks de onthullingen van Collier over de ware toestand van Mohammed en het opzettelijk bijsnijden van afbeeldingen, bleven Nederlandse verkooppunten het verhaal van de hongersnood verspreiden. Dit was geen kleine vergissing; Het illustreert een systematisch falen om het journalistieke principe van verificatie te handhaven. In de race om virale inhoud gaven redacties prioriteit aan emotionele impact boven feitelijke integriteit, en werden ze in feite versterkers van propaganda.

De geschiedenis leert dat bepaalde beelden de loop van de internationale politiek kunnen veranderen: Nick Ut's 'Napalm Girl' tijdens de oorlog in Vietnam, Alan Kurdi's verdronken lichaam op een Europese kust, of hongersnoodfoto's uit Somalië in de vroege jaren 1990. De praktijk om dergelijke beelden te gebruiken om actie aan te sporen en verhalen vorm te geven is nauwelijks nieuw; zoals het album "Pictures Of Starving Children Sell Records" uit 1986 benadrukte, zijn beelden van lijden al lang gecommodificeerd om de publieke opinie en politieke agenda's te beïnvloeden. Maar de fotozaak van Gaza onderscheidt zich omdat het een bewijsbare leugen was die de reguliere media versterkten, en cruciaal, waar beleidsmakers naar handelden voordat de feiten naar voren kwamen.

Lessen en waarborgen tegen virale diplomatie

De Nederlandse reactie onderstreept hoe kwetsbaar democratische besluitvorming is in een tijd van visuele overdaad. Wanneer regeringen beleid maken op basis van geënsceneerde beelden, in plaats van gecontroleerde informatie, wordt buitenlandbeleid reactief en symbolisch. De schade is reëel: verlies van geloofwaardigheid, beschadigde allianties en een verhoogde gevoeligheid voor manipulatie.

Daarom zijn structurele waarborgen nodig.

• Mediaorganisaties moeten zich opnieuw verbinden aan rigoureuze fact-checking, zeker bij beelden met sterke emotionele lading.
• Beleidsmakers moeten interne “verificatiebuffers” inbouwen voordat ze reageren op virale human interest-verhalen.
• En demissionaire regeringen dienen extra terughoudend te zijn, juist vanwege hun beperkte legitimiteit.

Zolang zulke maatregelen ontbreken, blijven open samenlevingen kwetsbaar voor virale diplomatie — een wereld waarin zorgvuldig geregisseerde beelden beleid bepalen, de werkelijkheid vertekenen, en agenda’s dienen die noch waarheid noch vrede bevorderen.