“Geen andere spionagedienst boezemt zoveel vrees in en roept zoveel fascinatie op als de buitenlandse geheime dienst van de Joodse staat”, schrijft Midden-Oostenexpert en journaliste Mareike Enghusen in een zeer lezenswaardige bijdrage over de Mossad in het Duitse magazine voor cultuur Cicero. De meest recente huzarenstukken van de Mossad in Libanon (uitschakeling Hezbollahleden door pieperexplosies, september 2024) en Iran (imponerend voorwerk bij het Israëlisch luchtoffensief tegen het Iraanse atoomprogramma en de uitschakeling van Iraanse topmilitairen, juni 2025) leverden andermaal het bewijs voor die vrees en fascinatie. Soms slaan deze menselijke impressies op hol. Zoals bij die Egyptische gouverneur die de Mossad de vernietiging van de toerismesector toedichtte door het opduiken van haaien in de Rode Zee.
Enghusen onderstreept hoe merkelijk het is dat een kleine staat als Israël met krap tien miljoen inwoners een geheime dienst bezit, waarvan “de agenten qua lef, creativiteit en efficiëntie zelfs de CIA, de wel best gefinancierde buitenlandse geheime dienst ter wereld, in de schaduw stellen”. De Mossad telt volgens betrouwbare schattingen slechts 7000 medewerkers, nog geen derde van de mankracht van de CIA.
Ondertussen is het geen sinecure solide informatie over de structuren, uitrusting en methoden van de Mossad te achterhalen, informeert Enghusen. De geheime dienst houdt zich “notoir bedekt”. Echter, door het verzamelen van fragmenten uit andere bronnen ontstaat een mozaïek dat weliswaar onvolledig blijft, maar toch “de contouren van een uitstekende dienst” laat zien. Het overzichtsartikel van de journaliste is extra waardevol door de keur van Mossad-specialisten die Enghusen raadpleegde en citeert.
De eerste insider die wordt opgevoerd is Dan Raviv, een Amerikaanse journalist en auteur, die al tientallen jaren de operaties van de Mossad op de voet volgt. “Om een oorlog snel te beslissen, heb je uitmuntende geheime informatie nodig”, stelt Raviv. Samen met Yossi Melman, zijn Israëlische collega en co-auteur van twee boeken over de Mossad, sprak Raviv met twintig Mossad-agenten over de jongste militaire confrontatie met de Islamitische Republiek Iran. Zijn conclusie luidt: zonder jarenlange zorgvuldige voorbereiding door de Mossad zouden de successen van het Israëlische leger niet mogelijk zijn geweest.
Israël zette bij zijn aanval op Iraanse doelen een specifiek type drone in, de Quadrocopter. Vanwege de geringe reikwijdte van deze drone moet dat vanaf Iraans grondgebied zijn gebeurd. Dat roept de vraag op naar de aanwezigheid van Israëlische burgers “undercover” op Iraans grondgebied tijdens het Israëlisch luchtoffensief.
Sima Shine, Iran-expert van het Instituut voor Nationale Veiligheidsstudies (INSS) in Tel Aviv, die ook een langdurige carrière binnen de Mossad achter de rug heeft, gaf tijdens een persbriefing aan van de presentie van Israëlische teams op vijandige bodem niet af te weten. Dan Raviv komt bovendien na gesprekken met geheime agenten tot de bevinding dat dit niet het geval was.
Ergo: in plaats daarvan konden het Iraniërs zijn geweest, die in opdracht van de Israëlische geheime dienst de drones afschoten. “En daarvoor hun leven riskeerden”, vult Enghusen betekenisvol aan. Zie de arrestatiegolf nog tijdens de twaalf dagen durende oorlog in Iran (meer dan 700 arrestaties volgens de Iraanse media vanwege contacten met Israël en minstens zes executies op grond van vermeende samenwerking met de Mossad).
Zulke berichten wijzen op een van de strategieën die de Mossad zo succesvol maken: de rekrutering van lokale helpers. “Men kan niet zoveel Israëli’s Iran binnensluizen. Dat heeft geen zin”, verklaart de militair historicus Danny Orbach van de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem. “Daarom werkt men met oppositiegroepen of etnische minderheden, die het regime afwijzen.” Aan beide categorieën heeft de Islamitische Republiek inderdaad geen gebrek. Daarvoor staat haar meedogenloze repressie garant.
Iraanse staatsmedia berichtten dat velen van de “Mossad-spionnen” tot ’s lands etnische minderheden behoren. Koerden en Azerbeidzjanen uit de nabijheid van de Iraanse west- en noordwestgrens voorop. Volgens Enghusen gelden de Iraanse staatsmedia niet als een betrouwbare nieuwsbron, maar “in deze meldingen kan een korreltje aan waarheid” steken. ‘Ze passen immers in wat men weet over het optreden van de Mossad.” Ten bewijze citeert zij collega-journalist Dan Raviv, die uit de mond van de oud-chef van de Mossad Meir Dagan (2002-2011) vernam dat “de dienst zich zeer interesseert voor de etnische samenstelling van Iran en de verschillen tussen de afzonderlijke groepen”.
Voor Raviv was het duidelijk dat de Mossad de multi-etniciteit van Iran voor zijn doeleinden wenst te benutten. Concreet hield dat in dat de Mossad begin deze eeuw een netwerk van bondgenoten onder de Koerden van Noord-Irak knoopte. Dat hielp Mossad-agenten de grens met Iran over.
Tijdens de oorlog tussen Israël en Iran verwees Mossad-ingewijde Yossi Melman nog naar een andere rekruteringstactiek van de geheime dienst. Via de sociale media biedt de Mossad Iraanse staatsburgers medische hulp aan, bijvoorbeeld bij kanker- of hartziekte, inclusief telefoonnummers. “Het is evident dat het aanbod niet puur filantropisch is”, schreef Melman op platform X. “Dit is een klassiek Mossad-instrument om agenten te rekruteren en voor het verzamelen van informatie.”
Bij die rekrutering komt het ook voor dat Mossad-officieren zich uitgeven voor burgers van derde landen. Dat is de zogenoemde “valse-vlag-techniek”, verklaart Raviv. De verbindingsman van de Mossad zegt Amerikaan, Belg of zelfs Duitser te zijn, vervolgt hij. “Dat kan bijvoorbeeld een Iraans burger een beter gevoel geven.”
De prominente Israëlische onderzoeksjournalist Ronen Bergman, een van de beste kenners van de Mossad, roemt de officieren van de Mossad in zijn boek “Rise and Kill first” als “uitstekende psychologen”. “Zij weten precies hoe men een mens ertoe brengt alles te verraden waaraan hij gelooft -zijn vrienden en familie, zijn organisatie, zijn land.”
En passant vindt de belangrijkste rekrutering voor de Mossad niet buitenslands plaats, maar in Israël zelf, evalueert Mareike Enghusen. “Het zijn de eigen medewerkers, die de dienst van dit kleine land zo groot maken. En bij hun selectering beschikt de Mossad over meerdere troeven. Want in Israël treffen Joden uit de hele wereld elkaar: uit de VS en Argentinië, uit Duitsland en India, uit Zweden en Marokko. Alleen uit Iran vluchtten na de Islamitische Revolutie van 1979 tienduizenden Joden naar Israël. Velen van hen geven taal en cultuur aan hun kinderen door. Een agent, die zo opgegroeid is, behoeft zich niet moeizaam voor “undercover-operaties” een Iraanse identiteit aan te leren. Hij werd ermee geboren.”
Trouwens ook immigranten uit westerse landen vertegenwoordigen voor de Mossad een waardevol rekruteringspotentieel. Ronen Bergman schrijft dat de ideale kandidaat voor buitenlandse operaties “een Europees voorkomen” heeft, “iemand die als toerist of zakenman uit een land komt, waarvan de staatsburgers welkom waren in de Arabische wereld”. Logisch genoeg speurt de Mossad in het bijzonder onder jonge mannen en vrouwen die dienstdoen in het Israëlische leger naar talentvolle nieuwkomers.
Zelfs zeer ervaren analisten van de Mossad worden van tijd tot tijd verrast door de onconventionele methoden van de wereldbekende geheime dienst. Dat was zeker het geval bij de spectaculaire explosies van pieperapparaten en walkietalkies van leden van de Libanese terreurorganisatie Hezbollah op 17 en 18 september 2024. Hezbollah tuinde in de gemanipuleerde “Pagers” van de mantelfirma B.A.C. Consulting in Hongarije. “Alles werd achter de coulissen door ons gestuurd”, verklaarde een anonieme vroegere agent van de Mossad tegenover de Amerikaanse zender CBS.
Die “Pager-operatie” illustreert het briljante technologische niveau van de Mossad, indiceert Mareike Enghusen. Ze haalt daarbij militair historicus Danny Orbach aan. De laatste concludeerde uit zijn studie van de Mossad dat juist die ultramoderne werkwijze van de geheime dienst een nog belangrijker sleutel tot diens succes is dan “humint” (human intelligence) ofwel de persoonlijke capaciteiten van de Israëlische geheime agenten. Enghusen verwijst hierbij naar het computervirus Stuxnet dat zoveel schade aanrichtte bij het Iraanse atoomprogramma: 1000 van de 5000 centrifuges voor uraniumverrijking in Natanz werden naar schatting verwoest. En laatst nog, bij de militaire krachtmeting tussen Israël en Iran, benutte de Mossad volop AI, de ultramoderne kunstmatige intelligentie voor de selectie van een enorme massa aan data en de prioritering van oorlogsdoelen.
Een element dat beslist niet mag ontbreken bij een verklaring van het succes van de Mossad is: mentaliteit. Zeker, zo erkent onderzoeker Enghusen meteen, dat gewicht is moeilijker te grijpen, te kwantificeren. “Maar het speelt ongetwijfeld een rol.” Ze onderbouwt dat met een citaat van insider Dan Raviv: “Bij de Mossad wordt geen neen geaccepteerd. Als iemand uit de wereld van de inlichtingendiensten, zij het de CIA, de Britten, de Duitsers of de Fransen, zegt dat iets niet haalbaar is, dan accepteert de Mossad dat niet. Ik geloof dat deze grondhouding een van de beslissende factoren is voor de excellentie van de Mossad.” Voeg daaraan toe een lust aan risico en avontuur, vult historicus Orbach aan.
Mareike Enghusen stelt dat exact de spectaculaire successen van de Mossad in de veelfrontenoorlog het vertrouwen van de Israëlische samenleving in haar geheime dienst hebben hersteld, na het schrikwekkende falen van ’s lands binnenlandse dienst Shin Bet en het leger op 7 oktober 2023 (bloedbad Hamas).
De Midden-Oostenspecialiste sluit haar boeiende exposé met een verhelderende alinea af: “In de Talmud, een van de centrale werken van het Jodendom, staat een zin, die vaak geciteerd wordt wanneer het erom gaat hoe de Mossad zichzelf ziet: ‘Wanneer iemand komt om je te doden, sta dan vroeg op en doodt hem eerst’. Dat ondervond onlangs wijlen Hossein Salami, bevelhebber van de Islamitische Revolutionaire Garde. In 2019 pochte Salami nog dat Israël “van de landkaart moest worden gewist”. Zes jaar later, om precies te zijn op 13 juni 2025, baande de Mossad de weg voor een Israëlische precisieslag die deze terrorist in het groot het leven kostte.
Bron: bijdrage van Mareike Enghusen in het Duitse magazine Cicero (12 augustus 2025) over de Israëlische buitenlandse geheime dienst de Mossad onder de titel “Spione gegen das Armageddon”.
Reactie plaatsen
Reacties